Atopowe zapalenie skóry - jak sobie z nim radzić?

Wielokrotnie spotykamy się z tym zjawiskiem skórnym, słyszymy od znajomych, od członków rodziny, dotyka Nas samych ale czy do końca jesteśmy świadomi czym jest owe AZS? Atopowe zapalenie skóry, czyli to nasze AZS, nazywane również jako wyprysk atopowy - jest jedną z najczęściej rozpoznawanych chorób obok łojotokowego zapalenia skóry o charakterze przewlekłym lub nawrotowym.

W ostatnich latach obserwuje się tendencję wzrostową liczby przypadków tej choroby. Na niekorzyść wpływają tutaj czynniki rozwoju przemysłowego i cywilizacyjnego, które powodują zwiększoną ekspresję chorób atopowych. AZS jest pierwszym krokiem w kierunku rozwoju chorób atopowych ze strony układu oddechowego, z dodatkowymi objawami nieżytu nosa oraz astmy. Obserwuje się, że u ponad 60% dzieci z atopowym zapaleniem skóry w ciągu 3–4 lat rozwija się dychawica oskrzelowa, a w późniejszych okresach życia dochodzi do rozwoju alergicznego nieżytu błony śluzowej nosa.

Co jest przyczyną atopowego zapalenia skóry? 

Rozwój choroby następuje na skutek interakcji czynników genetycznych, zaburzenia układu immunologicznego, wcześniej wspomnianych czynników środowiskowych oraz naruszenia bariery naskórkowej.

U klientów z AZS dochodzi do zmniejszonego wiązania wody w naskórku oraz ucieczkę TEWL, czyli zwiększonej utraty przezskórnej (transepidermal water loss – TEWL). Naskórek poprzez znaczne zmniejszenie się elastyczności, staje się bardziej podatny na podrażnienie, mikrourazy i pęknięcia. Finalnie naskórek u osób cierpiących na atopowe zapalenie skóry, a w szczególności warstwa rogowa naskórka, nie pełni swojej pierwotnej funkcji i nie chroni między innymi przed czynnikami zewnętrznymi i drażniącymi. Dodatkowo jest bardziej wrażliwy na bodźce oraz w nadmiarze przesuszony.

Czynniki wpływające na zaostrzenie atopowego zapalenia skóry 

1. alergeny,
2. klimat,
3. stres,
4. hormony,
5. nieodpowiednie jedzenie,
6. papierosy,
7. czynniki drażniące
8. zakażenia,
9. mikroorganizmy.

Ważne! Nie każda osoba z AZS jest wrażliwa na wszystkie czynniki zaostrzające.

Do czynników zwiększających podatność skóry klientów z atopowym zapaleniem skóry na infekcje należą uszkodzenie warstwy rogowej naskórka, zmniejszenie ilość lipidów, czynniki immunologiczne (zmniejszona sekrecja IgA), odkładanie złogów macierzy pozakomórkowej (fibronektyny i fibrynogenu) oraz obniżenie aktywności katelicydyny (peptydu przeciwbakteryjnego).

Jak zdiagnozować atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry u chorego najczęściej diagnozowane jest przez lekarza na podstawie wywiadu medycznego i obrazu klinicznego, kierując się kryteriami opracowanymi przez dermatologów Hanifina i Rajkę. Diagnoza stawiana jest w momencie gdy u pacjenta występują co najmniej trzy z większych i trzy z mniejszych objawów. Dermatolodzy zalecają też często wykonanie dodatkowych badań, pomocnych w postawieniu prawidłowej diagnozy (określenie poziomu ogólnego IgE, określenie poziomów specyficznego IgE i testy skórne i płatkowe).

Rozpoznanie (kryteria Hannifina-Rajk)

 -Kryteria większe (występowanie świądu, typowe umiejscowienie zmian, przewlekły i nawrotowy przebieg, atopia u chorego lub skłonności genetyczne- występowanie atopii u członków rodziny).

-Kryteria mniejsze (zauważalna suchość skóry, rogowacenie przymieszkowe lub rybia łuska, natychmiastowe odczyny skórne, podwyższone stężenie IgE w surowicy, dodatnie wyniki testów skórnych z alergenami, początek w dzieciństwie, skłonność do nawrotowych zakażeń skóry, zaćma, nawrotowe zapalenie spojówek, przebarwienia powiek i skóry wokół oczu, nietolerancja niektórych pokarmów, nietolerancja wełny, zaostrzenia objawów po stresujących sytuacjach, świąd po spoceniu, biały dermografizm, pogrubienie fałdów na szyi, rumień twarzy, zapalenie czerwieni wargowej, stożek rogówki, objaw Dennie-Morgana (dodatkowy fałd skórny poniżej dolnej powieki), łupież biały, skłonność do niespecyficznego stanu zapalnego skóry dłoni i stóp, zapalenie brodawek sutkowych

W obrazie klinicznym AZS wyróżnia się trzy fazy atopowego zapalenia skóry: 

1. niemowlęcą (do 2. r. ż.) – na twarzy występują zmiany wysiękowe i strupki, mogą być zlokalizowane także na owłosionej skórze głowy, kończynach i tułowiu.
2. dziecięcą (od 3 do 11 r. ż.) – zmiany zlokalizowane są na zgięciach łokciowych i podkolanowych, karku oraz nadgarstkach. Może zdarzyć się, że pojawią się także zmiany typu łupież białawy oraz złuszczające zapalenie czerwieni wargowej z pęknięciami w kącikach ust.
3. młodzieżową/osób dorosłych (powyżej 12 roku życia) – o lokalizacji podobnej, jak w zmianach dziecięcych, dodatkowo z częstym występowaniem zmian skórnych na powierzchni grzbietowej rąk. Może także dojść do pogrubienia skóry.

Jak walczyć z atopowym zapaleniem skóry ? 

Duża ilość przypadków AZS przebiega łagodnie, możemy ją skutecznie leczone emolientami i standardową terapią miejscową. Głównym celem terapii jest przywrócenie zaburzonych funkcji bariery skórnej, dokładnie chodzi o odpowiednie nawilżenie i natłuszczanie naskórka.

Jak powinna wyglądać prawidłowa pielęgnacja atopowej skóry ?

-kąpiel w letniej wodzie, -stosowanie emolientów kilka razy dziennie - mają one za zadanie redukować świąd, zmniejszyć suchość naskórka, -powinniśmy zadbać o odpowiednie nawodnienie naskórka oraz zapobieganiu jego pękaniu, -środki nawilżające stosujemy bezpośrednio po kąpieli, tak aby utrzymać właściwe nawilżenie skóry i nie dopuścić do wysychania naskórka.

Terapia emolientowa : 

Powinniśmy ją stosować właściwie przez cały okres leczenia nawet przy zaostrzonych etapach choroby (2-3 razy dziennie, czas ich działania wynosi od 5 do 6h). Natomiast w czasie gdy nie doskwierają żadne objawy choroby stosowanie emolientów zastępuje aktywne leczenie przeciwzapalne .

Leczenie: 
Złożone i obejmuje leczenie miejscowe, oraz ogólne ma charakter przeciwzapalny i wzmacniający stan skóry.
W leczeniu miejscowym stosowane są:
– glikokortykosteroidy: które wykazują silny efekt przeciwzapalny, antyproliferacyjny i immunosupresyjny,
– inhibitory kalcyneuryny: działają przeciwzapalnie ,
– takrolimus i pimekrolimus: mają silne działanie immunosupresyjne.

Leczenie ogólne: 
– leki antyhistaminowe: mają za zadanie hamować świąd,
– cyklosporyna i glikokortykosteroidy.

Leczenie uzupełniające: 

• fototerapia (promieniowanie UV,

• preparaty z kwasem gamma-linolenowym,
• psychoterapia,
• balneoterapia,
• leczenie przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze,
• antybiotykoterapia w przypadku nadkażeń skóry,
• unikanie ekspozycji na czynniki zaostrzające objawy, np. wysoką temperaturę lub alergeny.

Dieta przy atopowym zapaleniu skóry

Zmniejszenie objawów choroby nastąpić może znacząco po wprowadzeniu odpowiedniej diety. Należy unikać alergenów pokarmowych, jeśli mamy potwierdzone badania alergii wykluczyć z diety produkty uczulające oraz znaleźć ich zamienniki tak, aby nie doszło do niedoborów. Najczęściej u pacjentów z AZS stwierdza się uczulenie na mleko krowie, białka jaj kurzych , orzechy (ziemne), pszenicę nasiona soi a także owoce morza.

Trzeba także pamiętać o odpowiedniej ilość spożywania:

1. warzyw i owoców (ilość to ok. 700 g na dobę),
2. zdrowych kwasach tłuszczowych omega 3 (znajdziemy je między innymi w rybach morskich np. śledziu czy łososiu),
3. kwasów omega 6 które znajdują się w oleju z wiesiołka, ogórecznika, słonecznika, kukurydzy, a także w sezamie i awokado,
4. produktów zawierających bakterie probiotyczne (znajdziemy je w jogurtach, kefirach, maślankach, kapuście kiszonej czy ogórkach),
5. witamin i składników mineralnych – (Witamina D - minimalizuje ryzyko alergii oraz sprawia, że przebieg zmian skórnych jest łagodniejszy; witaminy C i E, selen, retinol i beta-karoten - hamują stany zapalne skóry oraz mają istotne znaczenie w regeneracji uszkodzonej skóry. Witaminę E znajdziemy w rybach, orzechach, ziarnach i olejach roślinnych. Marchew, papryka, morele, szpinak są źródłem beta-karotenu. Podaż witaminy C podwyższymy wprowadzając do diety więcej cytrusów, porzeczek, aronii, papryki i brokuła. Selen występuje w orzechach brazylijskich, czosnku, grzybach oraz soczewicy.
6. wody - odpowiednie nawodnienie w AZS jest konieczne by skóra była możliwie jak najlepiej nawilżona. Zaleca się przyjmowanie minimum 1,5l wody dziennie.
7. warto także zrezygnować albo przynajmniej ograniczyć spożywanie żywności przetworzonej, dań typu fast food, konserwantów i barwników. Produkty te mogą mieć wpływ na pogorszenie stanu skóry, zaostrzenie objawów choroby.

Autorzy:

Dominika Pilewska - Kosmetolog
Daria Laskowska - Kosmetolog
Iga Mieczkowska - Kosmetolog
Salon Laser Delux Płock

Przeczytaj więcej o problemach skórnych w naszych poradnikach:

• Zapalenie mieszków włosowych - jak nie przeoczyć pierwszych symptomów?
• Łojotokowe zapalenie skóry - na czym polega?
• Łojotokowe zapalenie skóry głowy jak sobie z nim poradzić ?

Proponowane zabiegi:

• Karboksyterapia
• Mikrodermabrazja

Bibliografia: 

1. Agata Woldan-Tambor, Jolanta B. Zawilska, Atopowe zapalenie skóry (AZS) –

problem XXI wieku, Farmacja Polska, Tom 65, nr 11/2009

2. Anna Kołodziejczyk, Kosmetologia 1, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019

3. Dorota Jenerowicz, Magdalena Czarnecka-Operacz, Wiesław Gliński, Wojciech Silny, Zbigniew Samochocki, Atopowe zapalenie skóry – współczesne poglądy na patomechanizm oraz metody postępowania diagnostyczno-leczniczego. Stanowisko grupy specjalistów Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Post Dermatol Alergol 2010; XXVII 5: 365–383

4. Roman Nowicki, Co nowego w leczeniu atopowego zapalenia skóry?, Post Dermatol

Alergol 2009; XXVI, 5: 350–353