Nadmierne owłosienie na twarzy i ciele u kobiet: Hirsutyzm - przyczyny, diagnoza i leczenie

W tolkienowskim „Władcy Pierścieni” krasnolud Gimli wyznaje, że wszystkie krasnoludzkie kobiety mają brody i to wyjątkowo bujne. Jednak to, co w świecie fantasy uchodzi za normę, w realnym życiu nie musi budzić zachwytu. Nadmierne owłosienie u kobiet jest dla nich powodem do wstydu i wycofania społecznego. Czym jest spowodowane to zaburzenie nazywane hirsutyzmem? Czy da się je wyleczyć? Jak pozbyć się owłosienia na zawsze?

Zobacz także artykuł: Wąsik kobiecy – poznaj przyczyny i dowiedz się jak się go pozbyć.

Hirsutyzm, czyli problem nadmiernego owłosienia dotyczy nawet 5 do 10% kobiet w Polsce

Hirsutyzm to zaburzenie, które polega na występowaniu przede wszystkim u kobiet (rzadziej u mężczyzn) nadmiernego owłosienia typu męskiego, a więc m.in. nad górną wargą, na udach czy na rękach. Nie jest to jednak delikatny meszek, lecz tzw. włosy końcowe (terminalne) – grube, sztywne i napigmentowane.

Problem hirsutyzmu nie jest marginalny. Zmaga się z nim ok. 5–10% kobiet w Polsce. Kobiety dotknięte tym zaburzeniem, zwykle już w wieku nastoletnim zauważają, że mają bardziej obfite owłosienie niż ich rówieśniczki.

Ogromnie obciąża je to psychicznie i negatywnie wpływa na rozwój emocjonalny. W dorosłym życiu obniża jakość życia, rzutuje na relacje z innymi ludźmi, a także może przyczynić się do rozwoju stanów lękowych i depresji.

Nadmierne owłosienie twarzy – z czego wynika?

Włosy na twarzy to zmartwienie znacznej części kobiet. O ile zazwyczaj problemem są tylko pojedyncze włoski, które wyróżniają się na tle meszku, to niekiedy owłosienie nad górną wargą i na brodzie jest jednak obfite, ciemne i grube. Nadmierne owłosienie na twarzy może pojawić się u kobiet w każdym wieku. Dość często występuje ono już u nastolatek, ponieważ w ich ciałach zachodzą gwałtowne zmiany hormonalne, jednak niechciane włoski na twarzy pokazują się także u kobiet w ciąży, w okresie menopauzy, a także wskutek przyjmowania niektórych tabletek antykoncepcyjnych i leków, w tym glikokortykosteroidów.

Nadmierne owłosienie niekiedy związane jest z chorobami na tle hormonalnym. Jeśli pojawi się przy niedoczynności tarczycy, jest objawem związanym z nadmierną ilością testosteronu i DHT. Aby pozbyć się problemu widocznych włosków na twarzy, niekiedy potrzebna jest terapia hormonalna, która pomaga wyrównać poziom hormonów. Warto pamiętać o tym, że poważne zaburzenia hormonalne mogą sprawić, że depilacja laserowa będzie mniej skuteczna. Niekiedy jednak nadmierne owłosienie wynika z czynników genetycznych.

Jaki hormon odpowiada za nadmierne owłosienie u kobiet?

Hirsutyzm najczęściej jest spowodowany hiperandrogenizmem jajnikowym lub nadnerczowym. Inaczej mówiąc – sprawcą bujnego owłosienia na brzuchu, plecach czy meszku na twarz są hormony andogenowe wytwarzane przez jajniki i nadnercza. Produkowane są u obu płci. Jednak w znacznie większym stężeniu występują u mężczyzn. Dlatego właśnie mężczyźni mają naturalnie bardziej obfite owłosienie.

Do androgenów odpowiedzialnych za wyraźnie widoczny meszek nad górną wargą, szczecinę na brodzie, czy włosy na szyi u dziewczyny należą:

• testosteron,
• androstendion,
• dihydrotestosteron,
• dehydroepiandrosteron (DHEA),
• siarczan dehydroepiandrosteronu (DHEAS).

Najczęstsze przyczyny nadmierne owłosienie u kobiet

Wystąpienie owłosienia typu męskiego w miejscach zależnych od hormonów androgenowych (np. twarde włoski na brodzie lub tuż nad górną wargą) może być konsekwencją:

• zespołu policystycznych jajników,
• przerostu komórek tekalnych jajnika (osłonek pęcherzyka jajnikowego),
• nowotworu jajnika, zdolnego do wytwarzana androgenów (np. jądrzaki),
• wrodzonego przerostu i nowotworu nadnerczy,
• zespołu Cushinga.

Hirsutyzm idiopatyczny (powstający spontanicznie) może mieć natomiast związek z:

• zespołem HAIR-ON – współwystępowanie wysokiego stężenia androgenów, odporności na insulinę i rogowacenia ciemnego,
• zaburzeniami jatrogennymi – wywołanymi szkodliwymi metodami terapeutycznymi (najczęściej z wykorzystaniem steroidów anabolicznymi, testosteronu, kortykosteroidów),
• otyłością,
• ciążą,
• okresem okołomenopauzalnym,
• niedoczynnością tarczycy,
• wzrostem stężenia prolaktyny,
• akromegalią (nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu),
• anoreksją,
• stresem,
• zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym (mózgu lub rdzeniu kręgowym),
• porfirią (zaburzenie przetwarzania hemoglobiny),
• obojnactwem,
• dysgenezją gonad (niewykształcenie jajników).

Nadmierne owłosienie na twarzy – czy to może być hirsutyzm?

Nadmierne owłosienie u kobiet w postaci włosów na szyi czy twarzy najczęściej świadczy o hirsutyzmie. Nie znaczy to, że zawsze! Okazuje się, że może mieć związek hipertrichozą. To zaburzenie, które polega na pojawianiu się nadmiernego owłosienia na partiach niezależnych od androgenów. Może mieć podłoże genetyczne, czy być sprowokowane stosowanymi lekami (np. penicylaminą).

Jeśli nie czujesz się dobrze z obfitym owłosieniem, możesz skusić się na depilację laserową. Oczywiście pod warunkiem, że nie ma ku temu przeciwwskazań zdrowotnych, co może stwierdzić kosmetolog przed zabiegiem.

Jak wygląda diagnostyka i leczenie?

Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad lekarski. Cenne są informacje na temat stosowanych leków, regularności cykli miesiączkowych oraz wieku, kiedy zarost na twarzy czy włosy na nogach u dziewczyny zaczęły się pojawiać.

Lekarz, aby rozpoznać przyczynę hirsutyzmu, zlecić może laboratoryjne badanie krwi w celu oznaczenia stężenia:

• androgenów,
• prolaktyny,
• 17-hydroksyprogesteronu,
• hormonów tarczycy
• lutropiny (LH) w stosunku do folitropiny (FSH).

Wsparciem diagnostyki są też badania obrazowe: USG, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny (jamy brzusznej i miednicy mniejszej).

Leczenie hirsutyzmu może wymagać zastosowania leków. Często w terapii wykorzystywane są:

• pigułki antykoncepcyjne, ponieważ hamują syntezę anrdogenów,
• metformina, która zwiększa wrażliwość na insulinę i jednocześnie obniża stężenie androgenów,
• antyandrogeny (np. flutamid, spironolakton, finasteryd),
• inhibitory androgenów.

Przy włosach na brodzie u kobiety (a także na pozostałych partiach twarzy czy szyi) może być też stosowana miejscowo elfornityna.

9 obszarów ciała ocenianych pod kątem określenia stopnia owłosienia u kobiet

Do oceny stopnia nasilenia nadmiernego owłosienia u kobiet wykorzystywana jest skala Ferrimana-Gallweya. Pozwala ocenić intensywność owłosienia na 9 częściach ciała:

• górna warga,
• broda,
• klatka piersiowa,
• górna i dolna część pleców,
• nadbrzusze i podbrzusze,
• ramiona,
• przedramię,
• uda,
• nogi.

Owłosienie na każdej z wymienionych partii ciała ocenia się tu przy pomocy czterostopniowej skali. Wartość „0” oznacza, że włosy końcowe (terminalne) nie występują, a „4”, że są wyraźnie i typowo męsko rozrośnięte.

5 skutecznych sposobów na nadmierne owłosienie u kobiet

Szczecina na brodzie, ciemne włosy na udach czy włosy na karku u dziewczyny mogą być powodem do wstydu. Nic więc dziwnego, że tak wiele kobiet szuka metod na naturalne leczenie hirsutyzmu. Do skutecznych metod zaliczają się:

1. Golenie – to najpopularniejszy sposób usuwania owłosienia. Wystarczy maszynka do golenia oraz pianka, żel czy nawet zwykłe mydło, aby usunąć włoski. Niestety bardzo szybko po zabiegu odrastają.
2. Woskowanie – na skórę zostaje nałożony miękki i ciepły wosk. Następnie przyłożony zostaje pasek materiału, który po zastygnięciu wosku zostaje oderwany wraz z włoskami i cebulkami.
3. Elektroliza – do każdego mieszka włosowego wprowadzona zostaje cienka igła z elektrodą emitująca prąd stały o niskim napięciu. Uszkadza on włos. Ponieważ zabieg jest bolesny i czasochłonny, wykonywany jest na niewielkich partiach ciała np. nad górną wargą czy na brodzie;
4. Depilacja IPL – intensywne, pulsujące światło jest pochłaniane przez melaninę we włosie, dzięki czemu uszkodzony zostaje zarówno sam włos, jak i jego cebulka.

Depilacja laserowa – włosy wraz z cebulkami zostają uszkodzone przez falę precyzyjnie emitowanego światła, które zostaje pochłonięte przez melaninę. Jest to metoda skuteczniejsza niż depilacja IPL.

Na czym polega epilacja laserowa i jak to działa?

Epilacja laserowa jest jednym z zabiegów polecanych kobietom, zmagającym się z problemem hirsutyzmu. Podczas gdy pierwsze efekty zalecanych do stosowania leków trzeba poczekać nawet dwa miesiące, tak tutaj są one widoczne już po kilku dniach.

Nie traktuj jednak epilacji laserowej jako alternatywy dla leczenia, lecz jako jego uzupełnienie. Pamiętaj również, że konieczne będzie wykonanie kilku serii zabiegowych, a potem co jakiś czas tzw. serii przypominającej.

Na czym polega sam zabieg? Podczas epilacji laserowej z wykorzystaniem lasera diodowego wykorzystywane jest zjawisko selektywnej fototermolizy. Brzmi skomplikowanie, a chodzi o to, że wiązka emitowanego światła jest ukierunkowana i pochłaniania przez melaninę włosów i zamieniana w ciepło. W efekcie uszkodzeniu ulega i włos, i jego cebulka.

Laser nie parzy skóry ani jej nie uszkadza. Dlatego można tę metodą zlikwidować zarówno zarost na twarzy, jak i włosy na brzuchu dziewczyny bez obaw, że powstaną trwałe i widoczne blizny.

Przed rozpoczęciem zabiegu przeprowadzana jest konsultacja z kosmetologiem. To pozwala ocenić mu kondycję skóry i stan włosów, aby dobrać parametry i wiązki lasera tak, by efektywnie usunąć niechciane owłosienie. Wykluczane są też wszelkie przeciwwskazania do zabiegu (np. ciąża, opalenizna, choroby nowotworowe), aż wreszcie wykonywana próba laserowa, która pozwala stwierdzić, jak skóra reaguje na aplikowanie wiązek światła.

Przeczytaj więcej o nadmiernym owłosieniu w naszych poradnikach:

• Jakie są przyczyny nadmiernego owłosienia u kobiet?
• Meszek na twarzy – jak go usunąć?

Proponowane zabiegi:

• Depilacja laserowa
• Mezoterapia igłowa

Źródła:

1. Bumbuliene Ż., Alisauskas J., Diagnostyka i leczenie hirsutyzmu u dziewcząt, „Ginekologia Polska” 2009, nr 80, s. 374-378.
2. Otlewska A., Hackemer P. , Menzel F., Hirsutyzm, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2018, nr 14(4), s. 392–395.
3. Mikiel D., Olszewska B., Polańska A., Adamski Z., Żaba R., Dańczak-Pazdrowska A., Zasady postępowania z pacjentkami z hirsutyzmem z punktu widzenia dermatologa, „Przegląd Dermatologiczny” 2020, nr 107, s. 424–440.