Leki fotouczulające - lista 

Wraz ze wzrastającą świadomością klientów o możliwościach dzisiejszej kosmetologii estetycznej i laserowej wzrasta zapotrzebowanie na zabiegi laserowe oraz te z wykorzystaniem intensywnie pulsacyjnego światła (ang. Intense Pulsed Light - IPL). Wykorzystuje się je w celu usuwania owłosienia, blizn, przebarwień i rozszerzonych naczynek, terapii przeciwtrądzikowej czy spowalniającej procesy starzenia się skóry. Umawiając się na tego typu zabiegi zawsze należy pamiętać o przeciwwskazaniach. Jednym z najważniejszych jest przyjmowanie suplementów, ziół lub leków fotouczulających. 

W niniejszym artykule zostanie omówiona różnica pomiędzy reakcjami fotouczulającymi a fototoksycznymi oraz przedstawione będą przykładowe substancje mogące spowodować powikłania pozabiegowe. Ponadto zawarta zostanie informacja, jak zadbać o skórę w czasie przyjmowania danych substancji.

Leki fotouczulające - co to jest?

Leki światłouczulające to leki, które zwiększają naszą wrażliwość na światło słoneczne.
A tym samym zwiększa się ryzyko wystąpienia reakcji fotoalergicznych i/lub fototoksycznych.

Reakcje fotoalergiczne mają  podłoże immunologiczne i powstają pod wpływem zadziałania czynnika fizykalnego (np. światła) na substancję.  Mechanizm powstawania reakcji fotoalergicznych związany jest z przekształceniem substancji danego preparatu w alergen lub inną cząsteczkę zdolną do wywołania uczulenia (hapten). Powstaje w reakcji fotochemicznej wymagającej dostarczenia energii z zewnątrz (energię może wytwarzać np. wiązka lasera lub światło). 

W wyniku działania substancji fotouczulających powstają zmiany skórne określane jako fotoalergiczny wyprysk kontaktowy. Objawy w postaci grudek z towarzyszącym świądem pojawiają się po upływie 24-48 godzin od zabiegu.

Fototoksyczność w odróżnieniu od fotoalergii jest bardziej powszechna i występuje u osób, które poddają się zabiegom z wykorzystaniem lasera lub światła w momencie przyjmowania danych substancji. Odczyny fototoksyczne powstają poprzez uwalnianie wolnych rodników przez substancje chemiczne będące w kontakcie ze skórą. Wywołują one rozwój ostrej reakcji zapalnej, która występuje bezpośrednio lub kilka godzin po zabiegu. Wówczas na skórze pojawia się rumień, obrzęk i/lub pęcherze. W konsekwencji na skórze mogą pozostać przebarwienia i/lub blizny.

Lista leków fotouczulających 

Lista leków fotouczulających została ustalona przez  Jerome’a I. Levine’a, M.S., R.Ph. z Urzędu ds. Żywności i Leków USA (FDA). Wykaz opublikowano pod tytułem: „Medications That Increase Sensitivity To Light: A 1990 Listing” („Leki zwiększające wrażliwość na światło: wykaz dla roku 1990”). 

Do najpopularniejszych leków* fotouczulających zaliczamy: 

• Niektóre leki przeciwbólowe (np. Ibuprom, Ketonal, Naproxen)
• Leki antydepresyjne (np. Zoloft, Prozac, Adapin ) 
• Antyhistaminowe (np. Phenergan, Allegra, HascoNOC)
• Leki sterydowe - doustne lub wziewne
• Leki przeciwcukrzycowe (np. DIAPREL, Celipres)
• Leki hormonalne (np. AXIA)
• Sulfonaminy (np. Furagina)
• Witamina A i jej pochodne (np. Izotek)

*Nazwy handlowe produktów powinny być traktowane jedynie jako przykłady; wykaz nazw nie odzwierciedla wszystkich nazw, pod którymi sprzedawany jest dany produkt.

** Wykaz można znaleźć w Serwisie Rzeczypospolitej Polskiej: https://nj.gov/health/ceohs/documents/phss/fda_photosensitivitylist.pdf

Przykładowe substancje pochodzenia roślinnego wywołujące reakcje fototoksyczne:

• Aminek większy (Ammi majus L. Apiaceae),
• Selery zwyczajne (Apium graveolens L.),
• Dzięgiel (litwor), 
• arcydzięgiel (Angelica archangelica L.),
• Marchew zwyczajna (Daucus carota L.),
• Barszcz różne gatunki (Heracleum sp.),
• Lubczyk różne gatunki (Levisticum sp. ),
• Pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa L.),
• Pietruszka zwyczajna (Petroselinum sativum Hoffm.),
• Lima, limeta (Citrus aurantifolia Linn. Rutaceae),
• Pomarańcza bergamota (Citrus bergamia Risso),
• Cytryna zwyczajna (Citrus limon L.),
• Dyptam jesionolistny (Dictamnus albus L.),
• Ruta zwyczajna (Ruta graveolens)

Jak dbać o skórę stosując leki fotouczulające?

Istnieje wiele gatunków roślin, które zawierają w swoim składzie związki chemiczne uwrażliwiające skórę człowieka na zabiegi laserowe czy te z wykorzystaniem światła. Należy pamiętać, że częstotliwość i  nasilenie powikłań jest kwestią indywidualną. Zmiany wypryskowe (reakcja fotoalergiczna) lub rumień, pęcherze czy przebarwienia (reakcja fototoksyczna) mogą również pojawić się w reakcji na promieniowanie UV. Stąd, w trakcie farmakoterapii konieczne jest stosowanie odpowiedniej ochrony w postaci kremów z filtrem SPF 50.

To co jest niezwykle istotne to fakt, iż nie u wszystkich osób stosujących lub przyjmujących powyżej przedstawione leki, czy substancje wystąpi reakcja fotouczuleniowa/fototoksyczna. U osoby, u której wystąpi reakcja fotouczuleniowa/fototoksyczna nie musi koniecznie wystąpić ponownie lub występować za każdym razem.  Dana substancja nie powoduje u wszystkich osób reakcji skórnych o tym samym nasileniu.  

W sytuacji, gdy klient przyjmuje uwrażliwiające na światło leki, warto rozważyć zabiegi alternatywne, które nie będą kolidować z wdrożonym leczeniem. Kosmetolog w takiej sytuacji doradzi najlepsze możliwe rozwiązanie.