Leki fotouczulające - lista leków wykazujących działania fotouczulające

Wraz ze wzrastającą świadomością klientów o możliwościach dzisiejszej kosmetologii estetycznej i laserowej wzrasta zapotrzebowanie na zabiegi laserowe oraz te z wykorzystaniem intensywnie pulsacyjnego światła (ang. Intense Pulsed Light - IPL). Wykorzystuje się je w celu usuwania owłosienia, blizn, przebarwień i rozszerzonych naczynek, terapii przeciwtrądzikowej czy spowalniającej procesy starzenia się skóry. Umawiając się na tego typu zabiegi zawsze należy pamiętać o przeciwwskazaniach. Jednym z najważniejszych jest przyjmowanie suplementów, ziół lub leków fotouczulających.

W niniejszym artykule zostanie omówiona różnica pomiędzy reakcjami fotouczulającymi a fototoksycznymi oraz przedstawione będą przykładowe substancje mogące spowodować powikłania pozabiegowe. Ponadto zawarta zostanie informacja, jak zadbać o skórę w czasie przyjmowania danych substancji. Przedstawimy również listę leków, które mogą wywołać reakcje fotouczulające, oraz podpowiemy, jak leczyć fotouczulenie i jak mu zapobiegać.

Leki fotouczulające - co to jest?

Leki światłouczulające to leki, które zwiększają naszą wrażliwość na światło słoneczne. A tym samym zwiększa się ryzyko wystąpienia reakcji fototoksycznych i fotoalergicznych. Przyjmowanie leków fotouczulających uwrażliwiają skórę na działanie promieni UV i większe prawdopodobieństwo wystąpienia oparzenia.

Reakcje fotoalergiczne mają  podłoże immunologiczne i powstają pod wpływem zadziałania czynnika fizykalnego (np. światła) na substancję.  Mechanizm powstawania reakcji fotoalergicznych związany jest z przekształceniem substancji zawartej w leka chfotouczulających danego preparatu w alergen lub inną cząsteczkę zdolną do wywołania uczulenia (hapten). Powstaje w reakcji fotochemicznej wymagającej dostarczenia energii z zewnątrz (energię może wytwarzać np. wiązka lasera lub światło).

W wyniku działania leków fotouczulających powstają zmiany skórne określane jako fotoalergiczny wyprysk kontaktowy. Objawy w postaci grudek z towarzyszącym świądem pojawiają się po upływie 24-48 godzin od zabiegu.

Fototoksyczność w odróżnieniu od fotoalergii jest bardziej powszechna i występuje u osób, które poddają się zabiegom z wykorzystaniem lasera lub światła w momencie przyjmowania leków fotouczulających. Odczyny fototoksyczne powstają poprzez uwalnianie wolnych rodników przez substancje chemiczne będące w kontakcie ze skórą. Wywołują one rozwój ostrej reakcji zapalnej, która występuje bezpośrednio lub kilka godzin po zabiegu. Wówczas na skórze pojawia się rumień, obrzęk i/lub pęcherze. W konsekwencji na skórze mogą pozostać przebarwienia i/lub blizny.

Leki fotouczulające

Jakie są niepożądane reakcje na leki fotouczulające?

Fotouczulenie to nadwrażliwość na światło, która może być spowodowana przez przyjmowanie niektórych leków lub ekspozycją na promieniowanie słoneczne. Objawy fotouczulenia mogą się różnić w zależności od typu reakcji, czyli reakcji fototoksycznej lub fotoalergicznej.

• Reakcja fototoksyczna to najczęstsza forma fotouczulenia, która występuje w wyniku bezpośredniego działania promieni słonecznych na leki fotouczulające w komórkach skóry. Objawy pojawiają się zwykle w ciągu kilku godzin od ekspozycji na słońce i obejmują poparzenia, wysypkę, wykwit, pęcherze, zaczerwienienie, obrzęk i ból skóry.
• Reakcja fotoalergiczna to rzadsza forma fotouczulenia, pojawiająca się jako efekt nadmiernej reakcji układu immunologicznego na leki fotouczulające w obecności promieniowania słonecznego. Objawy pojawiają się zwykle po kilku dniach od ekspozycji na słońce i obejmują wysypkę, wykwit, swędzenie, łuszczenie i nadżerki skóry. Objawy mogą się rozprzestrzeniać poza obszary wystawione na działanie promieniowania i utrzymywać się nawet po odstawieniu leku fotouczulającego.

Leki fotouczulające to jedna z najczęstszych przyczyn powstawania przebarwień jako powikłanie na zabiegi medycyny estetycznej z użyciem lasera. Bezpłatne konsultacje mają na celu poinformowanie pacjenta, jakie skutki uboczne niosą za sobą leki fotouczulające w kontakcie z impulsem świetlnym.

Zatajenie informacji o istnieniu przeciwwskazań do zabiegu niesie za sobą ryzyko poważnych powikłań i może narazić Cię na niebezpieczne dla zdrowia reakcje. Zawsze więc powiedz specjaliście o przyjmowaniu leków fotouczulających, aby mógł zaproponować Ci bezpieczniejszy rodzaj zabiegu medycyny estetycznej, który spełni Twoje oczekiwania.

Wykaz leków fotouczulających o istotnym działaniu światłoczułym

Niektóre leki mogą powodować reakcje na działanie słońca ze względu na swoje substancje fotouczulające lub działanie. Powszechnie stosowane leki fotouczulające to leki z grupy:

1. antybiotyki, zwłaszcza tetracykliny, fluorochinolony, sulfonamidy i makrolidy;
2. leki przeciwhistaminowe, które łagodzą alergie i świąd;
3. leki moczopędne, zapobiegające zastojom wody w organiźmie;
4. leki o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym lub przeciwgorączkowym, np. ketoprofen, ibuprofen, naproksen, diklofenak;
5. leki antykoncepcyjne, które zawierają estrogeny i progestageny;
6. leki o działaniu witaminowym, np. witamina d, witamina a, witamina b6.

To nie jest pełna lista leków fotouczulających, dlatego zawsze należy sprawdzić ulotkę lub skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą przed przyjmowaniem leków i ekspozycją na promieniowanie słoneczne.

Lista leków fotouczulających 

Lista leków fotouczulających została ustalona przez  Jerome’a I. Levine’a, M.S., R.Ph. z Urzędu ds. Żywności i Leków USA (FDA). Wykaz opublikowano pod tytułem: „Medications That Increase Sensitivity To Light: A 1990 Listing” („Leki zwiększające wrażliwość na światło: wykaz dla roku 1990”). 

Do najpopularniejszych leków* fotouczulających zaliczamy: 

• Niektóre leki przeciwbólowe (np. Ibuprom, Ketonal, Naproxen)
• Leki antydepresyjne (np. Zoloft, Prozac, Adapin ) 
• Antyhistaminowe (np. Phenergan, Allegra, HascoNOC)
• Leki sterydowe - doustne lub wziewne
• Leki przeciwcukrzycowe (np. DIAPREL, Celipres)
• Leki hormonalne (np. AXIA)
• Sulfonaminy (np. Furagina)
• Witamina A i jej pochodne (np. Izotek)

*Nazwy handlowe produktów powinny być traktowane jedynie jako przykłady; wykaz nazw nie odzwierciedla wszystkich nazw, pod którymi sprzedawany jest dany produkt.

** Wykaz można znaleźć w Serwisie Rzeczypospolitej Polskiej: https://nj.gov/health/ceohs/documents/phss/fda_photosensitivitylist.pdf

Przykładowe substancje pochodzenia roślinnego wywołujące reakcje fototoksyczne:

• Aminek większy (Ammi majus L. Apiaceae),
• Selery zwyczajne (Apium graveolens L.),
• Dzięgiel (litwor), 
• arcydzięgiel (Angelica archangelica L.),
• Marchew zwyczajna (Daucus carota L.),
• Barszcz różne gatunki (Heracleum sp.),
• Lubczyk różne gatunki (Levisticum sp. ),
• Pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa L.),
• Pietruszka zwyczajna (Petroselinum sativum Hoffm.),
• Lima, limeta (Citrus aurantifolia Linn. Rutaceae),
• Pomarańcza bergamota (Citrus bergamia Risso),
• Cytryna zwyczajna (Citrus limon L.),
• Dyptam jesionolistny (Dictamnus albus L.),
• Ruta zwyczajna (Ruta graveolens)

Jak dbać o skórę stosując leki fotouczulające?

Istnieje wiele gatunków roślin, które zawierają w swoim składzie związki chemiczne uwrażliwiające skórę człowieka na zabiegi laserowe czy te z wykorzystaniem światła. Należy pamiętać, że częstotliwość i  nasilenie powikłań po lekach fotouczulających jest kwestią indywidualną. Zmiany wypryskowe (reakcja fotoalergiczna) lub rumień, pęcherze czy przebarwienia (reakcja fototoksyczna) mogą również pojawić się w reakcji na promieniowanie UV. Stąd, w trakcie farmakoterapii lekami fotouczulającymi konieczne jest stosowanie odpowiedniej ochrony w postaci kremów z filtrem SPF 50.

To co jest niezwykle istotne to fakt, iż nie u wszystkich osób stosujących lub przyjmujących leki fotouczulające wystąpi reakcja fotouczuleniowa fototoksyczna. U osoby, u której wystąpi reakcja fotouczuleniowa/fototoksyczna nie musi koniecznie wystąpić ponownie lub występować za każdym razem.  Dana substancja zawarta w lekach fotouczulających nie powoduje u wszystkich osób reakcji skórnych o tym samym nasileniu.

W sytuacji, gdy klient przyjmuje leki fotouczulające uwrażliwiające na światło, warto rozważyć zabiegi alternatywne, które nie będą kolidować z wdrożonym leczeniem. Kosmetolog w takiej sytuacji doradzi najlepsze możliwe rozwiązanie.

Przeczytaj więcej o lekach i depilacji laserowej w naszych poradnikach:

• Depilacja laserowa a leki
• Depilacja laserowa a antybiotyk?
• Zioła fotouczulające i fototoksyczne – z czego zrezygnować przed zabiegami laserowymi?

Proponowane zabiegi:

• Pakiety depilacji laserowej
• Redukcja trądziku
• TOX Peel